Kategoriaj arkivoj: Ĉiuj artikoloj en Esperanto

Teksto de la monato (Aprilon 2021-an)

Ĉiuj artikoloj en Esperanto

Esperanto kaj Nudismo

    Sub tiu ĉi titolo Ia nudista societo « VIVRE » aranĝis antaŭ nelonge publikan debaton. Unuavide la kuniĝo de tiuj ĉi du vortoj ŝajnis al mi stranga kaj la temo min inspiris dum pluraj tagoj. Mi pripensadis, kiuj povas esti la komunaj aŭ la kontrastaj punktoj inter la du movadoj. La rezultato de mia cerbumado estas proksimume la jena :

Ĉiuj Esperantistoj estas egalaj en la neŭtrala lingvo ; nur naturaj talentoj povas krei malegalecon. Ĉiuj homoj estas egalaj en la nudeco ; nur naturaj avantaĝoj povas krei malegalecon.
Esperanto superas la latinan lingvon laŭ diversaj vidpunktoj, sed ĉefe, ĉar en Esperanto oni povas diri : «Mi metas mian naztukon en la poŝon de mia
pantalono.»		 Nudisto ne superas la latinan lingvon, ĉar ankaŭ li ne povas meti sian naztukon en la poŝon
de sia pantalono.
Dum kongresoj oni ofte sin amuzas divenante la naciecon de la personoj laŭ la prononcado. En nudistejo oni povas fari amuzan ludon divenante, kiel aspektas la personoj en siaj
kostumoj.
Ĉu oni estas vera Esperantisto, kiam oni ne portas la stelon ? Ĉu oni estas kompleta nudisto, kiam oni portas binoklon, brakhorloĝon kaj eĉ perukon ?
Ĉiufoje, kiam temas pri niaj internaciaj kostumbaloj, restariĝas la problemo pri la « fantaziaj » kostumoj. La nudistoj solvis la problemon.
Esperantisto diras : Rajdi sur leono estas danĝere. Nudisto diras : Sidi sur dornaĵo estas dolore.
Per Esperanto oni povas esprimi ĉiujn sentojn, eĉ la plej delikatajn. ………………………………………………………..
………………cenzurita *)……………………….
………………………………………………………..
Esperantisto estas idealisto, kiu sekvas la stelon. Nudisto estas idealisto, kiu amas la sunon.

Vivu la Stelo kaj la Suno !

M. C. Major.

*) Laŭ la principo de la libereco… relativa !

Fonto : La Pirato, Numero 01, Junio (1933).

Teksto de la monato (Marton 2021-an)

Ĉiuj artikoloj en Esperanto

Granda skismo en Esperantujo

    Ĉu vi rimarkis ke en Esperantujo okazis granda skismo ? Kaj temas ne pri idistoj, riistoj aŭ similaj reformemuloj. La dividlinio kuŝas oble pli profunde, kaj verŝajne ĝi formiĝis jam en la tempo de Zamenhof. Mi esperas ke tiu skismo daŭros.

    Vivi en Esperanto

    Por klarigi la aferon mi donos unu ekzemplon. Mi havas aŭton kaj uzas ĝin jam dek jarojn. Mi ŝatas ĝin, ŝoforas akurate kaj regule venigas ĝin al priservado. Sed mi tute ne scias, kiel ĝi funkcias kaj, plej grave, mi ne deziras scii tion. Ĉar por mi la aŭto estas nura veturilo, kiun mi uzas por praktikaj celoj, sed kiu per si mem ne interesas min. Esperanton mi traktas same.

    Antaŭ ol eklerni ĝin, mi dum tri tagoj umis en Interreto, klopodante kompreni, ĉu ĝi vere funkcias aŭ estas nur amuza projekto. Trovinte konfirmojn de la efektiva uzado de la Lingvo Internacia mi plonĝis je ĝia lernado kaj post tri monatoj je ĝia uzado – kaj mi neniam bedaŭris tion.

    Mi mem nomas min praktika idealisto, ĉar mi opinias, ke idealismaj celoj atingeblas per praktikaj rimedoj. Por klerigi homojn necesas ebligi aliron al scioj, por elimini rasismon necesas atingi socian egalecon, kaj por ebligi liberan kaj efikan cirkuladon de la informoj necesas komuna lingvo – esprimiva, preciza kaj facile lernebla. Nome pro tio mi lernis Esperanton – ne pro kredo je lingva justeco aŭ tutmonda frateco.

    Ekde tiam mi uzas ĝin ĉiutage kaj tre kontentas pri la rezulto. Jam dek jarojn mi uzas Vikipedion, kie nombro da artikoloj jam triobliĝis, kaj kie mi mem plurfoje trovis informojn vere utilajn, mankajn en aliaj lingvoversioj. Mi vojaĝas per Esperanto, kaj tio ne kompareblas kun vojaĝoj aĉeteblaj en agentejoj – same kiel pladoj de nacia kuirarto ne kompareblas kun hamburgero el rapidmanĝejo. Mi legas librojn, gazetojn kaj retejojn, kaj trovas tie informojn, interesajn kaj utilajn.

    Laŭeble mi reciprokas Esperanton, aktive uzante ĝin por same praktikaj aferoj – verkante blogaĵojn kaj vikipediajn artikolojn, kreante lingvokurson pri praktika uzado de la rusa, komunikante per Esperanto en sociaj retoj, tradukante diversajn tekstojn ktp. Mi kelkfoje partoprenis en UKoj, sed preskaŭ neniam vizitas klubojn aŭ aliajn Esperanto-aranĝojn, nek partoprenas en movadaj aferoj (mi fariĝis dumviva membro de UEA nur por subteni ĝin kaj ĝui rabaton en ĝia Libroservo, ŝajne baldaŭ malaperonta). Alivorte, mi uzas la lingvon same kiel mi uzas la aŭton – aktive kaj plezure, sed pure praktike.

    Obsedo ĝis frenezo

    Mi pensis ke tio estas normala afero, ja oni tutmonde lernas la lingvojn por paroli en ili, sed ne pri ili. Mi denaske parolas la rusan kaj ĉiutage legas en la angla, sed mi neniam interesiĝis pri ili, nek membras en iuj lingvogrupoj. Des pli mirigis min, ke esperantistoj tiom ŝatas babili pri Esperanto. Nome babili – ne uzi ĝin praktike, sed simple umi pri la lingvo. Ĉiuj Esperanto-grupoj plenas je bildetoj kun verdaj flagoj kaj kliŝaj frazoj kiel “Mi amas Esperanton !” aŭ “Esperanto estas mia lingvo, la mondo estas mia patrujo !” ktp. Ĉu vi vidis tion en iu ajn nacilingva komunumo ?

    Foje tio atingas nivelon de obsedo. Kiam mi ekverkis en Vikiversitato kurson “Kantu ruse !”, destinitan por infanoj, lernantaj la rusan, sub respektiva afiŝo ĉe Fejsbuko tuj aperis indigna komento de fervora esperantisto. “Kial vi klopodas helpi al la rusa ? Milionoj da homoj jam uzas ĝin. Kantu esperante !” Mi provis klarigi, ke temas ne pri helpo al la rusa, kiu apenaŭ bezonas ĝin, sed pri pure praktika afero – uzado de Esperanto kiel lingvo-peranto, ebliganta lerni aliajn lingvojn. Mia oponanto estis ŝtone malcedema : “Ĉu vi erare opinias, ke esperantistoj devas krei lernolibrojn pri ĉiuj 6000 lingvoj ? Verku pri Esperanto !” postulis li. Mi ne plu perdis tempon por tiu senfrukta diskuto, sed la senlaca babilanto, evidente ne zorganta pri sia tempouzo, spuris miajn afiŝojn pri “Kantu ruse !” en Fejsbuko kaj sub ĉiu skribis unu frazon : “Kantu Esperante !” Ĉu konata bildo ?

    Tiaj frenezaĵoj renkonteblas en Esperantujo ĉiupaŝe. Antaŭ kelkaj semajnoj, kiam ankoraŭ daŭris milito en Montara Karabaĥo, mi tradukis kelkajn artikolojn el la internacia projekto Tutmondaj Voĉoj kaj metis referencojn en la Fejsbuka grupo “Esperanto en Armenio”, al kiu oni iam aligis min. Temas pri tekstoj, dediĉitaj al historio kaj nuntempa stato de la konflikto, pri lingvaj disputoj rilate tieajn toponimojn, pri vidpunktoj de fakuloj ambaŭflanke ktp.

    Sed tuj sekvis plendoj de armenaj naciistoj, postulantaj ke tie aperu nur tekstoj, komplete subtenantaj ilian pozicion kaj baldaŭ post tio ĉiuj artikoloj estis forigitaj el la grupo sub preteksto, ke “tiu grupo nomiĝas ne “Politiko en Armenio”, sed “Esperanto en Armenio”, do ili estas malkonvenaj ĉi tie”.

    La plej amuza afero, evidenta por ĉiu vizitanto, estas ke tio estis solaj afiŝoj en tiu ĉi grupo rilataj samtempe al Esperanto kaj Armenio. Post ilia forigo restis nur amaso da kliŝaj publikaĵoj, plenigantaj ĉiun ajn Esperanto-grupon – citaĵoj el la Esperanto-Biblio, kantoj de senlaca Esperanto-artisto kaj sennombraj verdaj flagetoj. Evidente tio plene kontentigas lokajn esperantistojn, por kiuj Esperanto estas ne ilo, sed celo per si mem, kaj umado pri ĝi tute sufiĉas por nomi sin esperantisto.

    “Kial vi miras ?” demandis min foje samideano en Fejsbuko. “Matematikistoj parolas pri matematiko kaj esperantistoj parolas pri Esperanto. Tio estas natura afero”. Tiu argumento aŭdeblas ofte kaj ŝajnas konvinka, se ne konsideri unu gravan aferon – ĝi estas entute falsa.

    Ambiciaj hobiuloj

    Ĉu vi estas finvenkisto ? Mi opinias ke Esperanto estas la plej bona solvo de la problemo de la lingva komunikado kaj esperas, ke iam ĝi estos akceptita kiel universala komunikilo je granda parto de la homaro. La Majstro nomis tion Fina Venko kaj esperis, ke ĝi okazos baldaŭ, ebligante al la homoj interparoli rekte por – sen perantoj en la formo de amaskomunikiloj kaj propagando – formi propran imagon pri la mondo. Rimarku, li ne esprimis esperon ke la tuta mondo svingos la verdajn flagojn aŭ kantos La Esperon. Li celis uzadon de la lingvo kiel komunikilo – nek pli, nek malpli.

    Do, se rigardi la menciitan komparon de esperantistoj kun matematikistoj de la Zamenhofa perspektivo, estas klare, ke temas pri komparo erara. Matematikistoj ŝatas paroli pri matematiko, kaj tio estas normala afero. Sed ili ne postulas, nek esperas, ke la tuta mondo interesiĝu pri matematiko – kaj tio estas kerna diferenco. Filatelistoj aĉetas poŝtmarkojn ne por sendi poŝtaĵojn, sed simple por ĝui ilian aspekton – kaj ankaŭ tio estas normala afero por hobiuloj. Sed imagu ke ili subite postulus ke la tuta mondo kolektu poŝtmarkojn. Ĉu stultaĵo ? Sed nome tion faras plejparto de la esperantistaro.

    Anstataŭ uzi Esperanton kiel ĉiun normalan lingvon, ili traktas ĝin kiel hobion kun sola diferenco, ke ili postulas ke la tuta homaro kundividu ilian ludon. Ĉu mirindas, ke inter la esperantistoj dominas gejunuloj kaj maljunuloj – do homoj kiuj ankoraŭ havas libertempon aŭ jam ekhavis ĝin ? Post la fino de universitataj studoj, kiuj estas fakte longigita infanaĝo, homoj plejparte forgesas pri Esperanto – ja la periodo de senzorgaj ludoj finiĝis kaj tempas okupiĝi pri seriozaj aferoj, al kiuj certe ne apartenas svingado de verdaj flagoj aŭ marŝado kun portretoj de barbulo en okulvitroj, mortinta antaŭ cent jaroj. En plej bona kazo ili revenas al sia hobio post la emeritiĝo – por plenigi vakuon, aperantan post plenkreskiĝo de la idoj kaj fino de aktiva laboro.

    Do apenaŭ mirindas, ke Esperantujo stagnas dum jardekoj, kaj la ĝenerala publiko konsideras Esperanton ne “danĝera lingvo”, sed lingvo ridinda – amuziĝo por sekto de stranguloj, kiuj postulas ke ĉiuj aliĝu al ilia hobio. Dume la eldonado en Esperanto ĉiam pli magras pro mizera konsumado – la plej “furoraj” eldonoj en la Libroservo de UEA fieras pri 5 ĝis 10 ekzempleroj, venditaj dum tri monatoj (se ekskludi lernilojn). Abonoj de Esperanto-magazinoj ŝrumpas senhalte kaj plejparte ne superas dunulajn ciferojn. La sola muzika eldonejo ekzistas nur danke al sia fervora posedanto kaj apenaŭ superos lian vivodaŭron. Esperanto-sekcioj de radiostacioj tra la mondo fermiĝis ne pro malica komploto, sed pro ekstreme eta nombro de aŭskultantoj, kaj ĉiu administranto de retejo aŭ blogo en Esperanto povas konfirmi, ke la nombro da vizitantoj estas eta. Esperantistoj postulas ke la tuta mondo uzu Esperanton, sed ili mem preskaŭ ne uzas ĝin.

    Elektu vian vojon

    Kion mi proponas ? Mi estas optimisto denaska kaj praktikulo ĝisosta, do tiu situacio ne ruinigas miajn esperojn, nek instigas kabei. Mi ĉiam diras, ke la plej stulta afero estus forlasi Esperanton pro esperantistoj – eĉ se ofte vere agantaj amatore kaj sencerbe. Kiel skribis en 1900 kamarado Lenin : “Antaŭ ol unuiĝi kaj por unuiĝi ni devas unue rezolute kaj certe apartiĝi”. Nome tion mi proponas al ĉiu esperantisto.

    Mi ne konsideras fuŝuloj homojn en verdaj ĉapeloj, ĝoje kantantaj La Esperon apud plia busto de Zamenhof. Ĉiu rajtas amuziĝi kiel li deziras, kaj tiurilate Esperanto povas servi kiel plezuriga hobio – same kiel kolektado de poŝtmarkoj aŭ ludilaj aŭtoj. Oni lasu ilin ĝui tiun ludon. Sed tio ne devas esti prezentata kiel la sola maniero de Esperanto-aktivado. Pli ĝuste – tiu esperantumado devas okupi la saman lokon, kiun okupas ĉiu hobio en la mondo : miliardoj da homoj veturas per aŭtoj, dum centmiloj interesiĝas pri ilia funkciado, kaj kelkmil kolektas ludilajn aŭtojn. La mondo konsideros Esperantujon normala lingvokomunumo kaj traktos Esperanton kiel normalan lingvon nur post kiam la esperantistaro formiĝos laŭ tiuj ĉi proporcioj.

    Por atingi agnoskon de la ekstera mondo la esperantistoj simple devas fariĝi normalaj – nek pli, nek malpli. Por tio ĉiu esperantisto devas decidi kiu li estas – ĉu hobiulo aŭ praktikulo. Se li konsideras Esperanton nura hobio, li ĝuu ĝin, sed prefere detenu sin de ĝia propagando, ĉar homo alvokanta la tutan mondon kolekti poŝtmarkojn aspektas same stulte kiel strata frenezulo, alvokanta ĉiujn penti tuj, ĉar nur tio savos la homojn de proksimiĝanta Apokalipso. Homoj, kiuj ĉiujare pagas pli ol mil dolarojn por svingigi post aviadilo rubandon kun la vorto “Esperanto” aspektas kiel sektanoj, kiuj alvokas ĉiujn preĝi kun ili sen interesiĝi pri problemoj kaj deziroj de la vokitoj.

    Aliflanke, se vi vere konsideras Esperanton normala lingvo kaj deziras ke ĝi disvastiĝu laŭeble pli vaste, plenumante sian originan celon, via tasko estas tre simpla – uzu ĝin. Legu librojn kaj revuojn, vizitu retejojn kaj blogojn, aŭskultu muzikon kaj podkastojn, skribu afiŝojn en sociaj retoj, serĉu informojn en Vikipedio kaj kontribuu al ĝi laŭeble, vojaĝu uzante Esperanton, serĉu per ĝi komercajn partnerojn, fakulojn, gastigantojn, koramikojn – ĉion kion vi faras per aliaj lingvoj. Kredu min – tio eblas.

    Kompreneble, vi trovos oble malpli da informoj, produktoj kaj homoj ol en la angla aŭ alia granda lingvo, sed foje tio estos vere unika ebleco rigardi la mondon per alia perspektivo. Ekzemple, Vikipedio en Esperanto estas vera enciklopedio de specifaĵoj – artikoloj pri plej grandaj landoj kaj aferoj ofte estas relative etaj, sed oni povas trovi detalajn, foje unikajn informojn pri aferoj lokaj kaj specifaj. Vojaĝado per Esperanto estas sperto tute unika kaj en Esperanto-libroj kaj blogoj vi povas trovi vidpunktojn kaj informojn, ne renkonteblajn en alilingvaj amaskomunikiloj.

    Mia propra sperto montras ke la ekstera mondo tute malsame reagas al tiuj du tipoj de esperantistoj. La hobiuloj estas perceptataj kiel uloj strangaj, sed amuzaj – same kiel fervoraj kolektantoj de ludilaj aŭtoj. La praktikuloj estas traktataj kiel homoj specifaj, sed almenaŭ normalaj – kiel uloj, kiuj preferas aŭton de rara marko, kiu tamen veturas sufiĉe bone. Ne ekzistas pli malbona reklamo de Esperanto ol esperantisto, kiu ne uzas ĝin. Kaj la plej efika maniero konvinki homojn, ke Esperanto estas normala lingvo, estas montri ke nia “aŭto” vere veturas.

    Do ĉiu elektu sian vojon kaj agu laŭ ĝi : hobiuloj amuziĝu, sed ne postulu ke la tuta mondo kundividu ilian hobion, praktikuloj simple vivu kun Esperanto kiel ĉiutaga elemento de sia vivo. Ni estu realismaj : en plej proksima tempo la esperantistoj ne fariĝos plej granda lingvokomunumo en la mondo. Ni ne estos dominantaj, sed tio ne signifas ke ni ne povas esti normalaj.

Stanislav Belov

Ĉi tiu teksto aperis en la vintra (decembra) numero de La Ondo de Esperanto, 2020, №4 (306).
Rete : La Ondo de Esperanto https ://sezonoj.ru/2021/01/belov-3

 

Teksto de la monato (Februaron 2021-an)

Ĉiuj artikoloj en Esperanto

Invito

Kiam mi prezentas al vi tian eternan omaĝon,
Vi permesu ke foje mi montru alian vizaĝon.
Volas vi kapti la sincerajn sentojn de koro mia.
Ke tiu ĉi batadu por vi volis ja cerbo Dia.
Mi amas vin, kara, kaj mia menso emas deliri.
Kuŝu papere tio kion mi ne aŭdacas diri.
Kun atento el miaj versoj legu unuajn vortojn :
Vi scios kiel plej efike forflegi miajn zorgojn.
 ?

Alfred de Musset

Ĉi tiun proponon via koro sendas ja pro amo
Nokton gean vi aspiras, sed nocas al mia famo

George Sand

***

Kara mia,

Mi estas tute emociita ĉar mi
ja sentis antaŭ kelkaj tagoj, ke vi
daŭre ĝisfreneze aspiras al kun-
vivo. Ke tio komenciĝu kun e-
fiko kaj mi ja celas : tio estu
pruvo ke eblos ĝui estontan vivon
kun vi. Mi pretas montri mian pu-
ran koron same kiel ĝian vir-
gon, kaj se vi volas tiel vidi min
senvualigi al vi mian animon
tute nuda, bonvolu viziti min,
ni amike diskutos, rekte, senkaŝe,
mi pruvos al vi ke mi estas virino
sincera, kapabla montri pri amo
la plej profunda, ankaŭ la plej sek-
reta inklino, do ino la plej korsen-
siva kiun vi konas. Ĉar via peni-
ga vivo liberas, pensu ke mia men-
so estas ja preta, vigla kaj cetere
tenera. Mia ĉagreno estas tro
granda. Alkuru urĝe por ĝin al mi
forgesigi. Al vi mi volas min sub-
meti entute.

George Sand al Alfred de Musset

***

Nature

Nu vi kiu, en humila pozo, ĉi tien alvenis,
El viaj balastitaj flankoj ion troan demetis,
Certe vi scias ke, post ĉi tiu natura delaso,
Elŝutado en urnon de iu modesta donaco,
Sitele vi verŝu en amforon, purondan flueton.
Eĉ ke, super la fumanta altaro, kvazaŭ ĉapelon,
Junte reloku vi l’ovalan kovrilon, kio trafe
Odorojn elŝteliĝontajn neniigos nazdomaĝe.

Alfred de Musset

Teksto de la monato (Januaron 2021-an)

Ĉiuj artikoloj en Esperanto

Pri la sukaj konversacioj okazintaj inter don Quijote kaj ties ŝildisto Sancho Panza, kaj pri aliaj eventoj.

— Ĝis nun viaj novaĵoj ne malplaĉas al mi, — diris don Quijote — daŭrigu. Vi do alvenis tien. Kion faris tiu reĝino de beleco ? Sendube, kiam vi trovis ŝin, ŝi surfadenigis perlojn aŭ brodis per oraj fadenoj ian insignon por mi, la kavaliro sklavo de ŝia amo.
— Ne, sinjoro — respondis Sancho —. Mi trovis ŝin, kiam ŝi kribradis du buŝelojn da tritiko en la korto de sia domo.
— Nu, faru al vi la ideon, ke tiuj grajnoj de tritiko, ĉar tuŝitaj de ŝiaj manoj, estas veraj perloj. Sed diru : ĉu vi rimarkis, ĉu la tritiko estis blanka aŭ bruna ?
— Nek blanka, nek bruna, sed ruĝeta — respondis Sancho.
— Bone, mi certigas vin — diris don Quijote —, ke la tritiko kribrita de ŝiaj manoj donis plej blankan panon. Sed daŭrigu. Kiam vi transdonis al ŝi mian leteron, ĉu ŝi ĝin kisis ? Ĉu ŝi metis ĝin sur sian kapon ? Ĉu ŝi faris ian ceremonion indan je la letero ? Kion ?
— Kiam mi volis doni al ŝi la leteron, ŝi estis plej okupata, skuante la kribrilon plenan de tritiko, kaj diris al mi : « Amiko, lasu la leteron sur ĉi sakon, ĉar mi ne povas ĝin legi, ĝis mi finos kribri ĉion ĉi-tiean ».
— Kia diskreta sinjorino ! — diris don Quijote —. Certe ŝi preferis legi senurĝe la leteron por pli longe ĝui ĝin. Daŭrigu, Sancho. Dum ŝi tiel okupiĝis, pri kio ŝi parolis kun vi ? Kion ŝi demandis pri mi ? Kion vi respondis ? Nu, ĉion rakontu, eĉ ne unu guton lasu en la inkujo.
— Nenion ŝi respondis — respondis Sancho —. Sed mi diris al ŝi, kiel via moŝto, kvazaŭ sovaĝulo meze de ĉi montaroj, nuda de la talio supren, pentofaris pro ŝia amo, dormis sur la grundo, neniam manĝis ĉe kovrita tablo nek kombis al vi la barbon, kaj nur lamentis kaj riproĉis vian sorton.
— Vi eraris, dirante, ke mi riproĉis mian sorton — diris don Quijote —. Male, mi benas kaj benos ĝin ĉiun tagon de mia vivo, ĉar igis min inda ami sinjorinon tiel altan kiel Dulcinea de El Toboso.
— Tiel alta ŝi estas — respondis Sancho —, ke ŝi superas min per pli ol unu spano.
— Kiel do, Sancho ? — diris don Quijote —. Ĉu vi mezuris vin kun ŝi ?
— Jes — respondis la ŝildisto —, ĉi-maniere : mi helpis ŝin meti sakon da tritiko sur azenon, kaj tiam ni staris tiel proksimaj unu al la alia, ke mi vidis, ke ŝi altas per pli ol unu granda spano super mi.
— Ĉu ne vere — diris don Quijote —, ke ŝian staturon akompanas kaj garnas mil milionoj da spiritaj ĉarmoj ? Kaj cetere : kiam vi proksimiĝis al ŝi, ĉu vi ne enspiris ian odoron je araba incenso, ian aromon tiel dolĉan, ke mi ne scipovas ĝin difini, kvazaŭ temus pri la parfumo ŝvebanta en eleganta ganto-butiko ?
— Mi povas diri nur — respondis Sancho —, ke mian nazon trafis virkapra odoreto, ĉar sendube pro ŝia peza laborado ŝin kovris ŝvito jam ranca.
— Neeble — diris don Quijote —. Certe vi havis kataron aŭ flaris vin mem, ĉar mi bone konas la odoron de tiu rozo inter domoj, de tiu lilio kampara, de tiu likva ambro.
— Eble vi pravas — respondis Sancho, ĉar ofte eliras el mi odoro simila al la odoro ŝajne veninta tiam de sinjorino Dulcinea ; kio ne estas stranga, se konsideri, ke unu diablo similas alian.
— Nu bone — daŭrigis don Quijote —, ŝi finis kribri la tritikon kaj sendis ĝin al la muelejo. Kion ŝi faris, kiam ŝi legis la leteron ?
— La leteron ŝi ne legis — respondis Sancho —, ĉar ŝi diris, ke ŝi scipovas nek legi nek skribi. Anstataŭe, ŝi ŝiris ĝin en mil pecojn, deklarante, ke neniu devas ĝin legi, por ke oni ne konu ŝiajn sekretojn en la vilaĝo ; ŝi aldonis, ke sufiĉas tio, ke mi parolis al ŝi pri la adoro de via moŝto al ŝia persono kaj pri la eksterordinara pentofaro, kiun vi plenumis por ŝia amo. Fine ŝi petis min diri al via moŝto, ke ŝi kisas al vi la manojn, ke ŝi pli deziras vidi vin ol skribi al vi, kaj ke tial, ŝi vin petas kaj ordonas eliri el inter ĉi veproj, ĉesigi vian ekstravagancojn, kaj ekiri al El Toboso, se alia pli grava afero ne detenas vin, ĉar ŝi sopiras vidi vian moŝton. Ŝi tre ridis, kiam mi diris al ŝi, ke vi nomiĝas la Kavaliro de la Trista Mieno. Mi demandis, ĉu la vasko de la duelo prezentiĝis al ŝi ; ŝi repondis ke jes, kaj ke li havis aspekton de tre honesta viro. Mi demandis ankaŭ pri la galeruloj ; sed ŝi diris, ke neniu el ili aperis ankoraŭ.
— Ĝis nun, ĉio iras bone — deklaris don Quijote —. Sed diru : kian juvelon ŝi donacis al vi pro la novaĵoj, kiujn vi liveris ? Ĉar laŭ antikva kaj tradicia moro, kiam ŝildistoj, servistinoj aŭ nanoj portis novaĵojn inter la vagantaj kavaliroj kaj ties damoj, ili ricevis ian riĉan juvelon kiel rekompencon pro siaj mesaĝoj.
— Eble vi pravas, kaj cetere temas pri tre bona moro — respondis Sancho —. Sed tio certe okazis en la pasintaj tempoj ; ŝajnas ke nuntempe la moro limiĝas al donaco de iom da pano kaj fromaĝo, ĉar sinjorino Dulcinea tion donis al mi super muron de la korto, kiam mi adiaŭis ŝin. Kaj, se ĝuste paroli, temis pri fromaĝo el ŝafina lakto.
— Ŝi estis ekstreme donacema — diris don Quijote —, kaj sendube pro tio, ke ŝi ne havis ĉe-mane oran juvelon, ŝi ne donis ĝin al vi ; havu paciencon : la ovoj de la Pasko bonas plu post la Sankta Semajno. Mi parolos kun ŝi kaj aranĝos la aferon. […] 

Miguel de Cervantes Saavedra : La inĝenia hidalgo donQuijote de La Mancha.
Trad. Fernando de Diego.

Teksto de la monato (Decembron 2020-an)

Ĉiuj artikoloj en Esperanto

Morto en la kosmo

Kiam ili alveturis la surfacon de la nekonata, fremda planedo, ili ne antaŭsentis ankoraŭ la danĝeron. La kosmoŝipo alfundiĝis inter du montetoj, ĝia varmega metalkorpo ekripozis post la longega vojaĝo trakosma. Ĉirkaŭe estis verda arbaro kun altaj, plataj kreskaĵoj. La centra stelo de tiu ĉi sunsistemo varmege brilis.
Unua ĵetis rigardon al la ekrano de informa komputilo. Dua deŝaltis la aparaton.
— Nu… ĉio aspektas trankvile. Eble ĉi tie tute ne vivas inteligentaj estaĵoj…  ? Ni ekiru por esplori la ĉirkaŭaĵon.

Ili forlasis la ŝipon. Sur la grundo estis lianoj, do malfacile ili povis iri antaŭen. Super ili flugis iu granda birdo. Dua kaptis sian armilon kaj pafis rapide. La birdo falegis al iliaj piedoj.
— Ia vermo kun duobla flugilo kaj haroj — rimarkis Unua.
— Mi ne estas zoologo — aldonis Dua — sed videble ĝi estas tre primitiva vivaĵo…
Ili iris pluen. Egaj arboj falintaj baris la vojon, la spacveturistoj ofte devis flankeniri. Desupre pendis sekiĝintaj branĉoj  ; ie en la densa arbaro sovaĝbestoj fuĝis je ilia proksimiĝo, aŭdis ili la bruojn.
— Tiuj estaĵoj aŭdis, ke ni venas — diris Unua kun ioma fiero en la voĉo — La bestoj nin timas !
Dua ne respondis. Li observis la pejzaĝon por ili fremdecan. Tamen poste li diris ion :
— Tie mi vidas iun monteton. Ni supreniru kaj ĉirkaŭrigardu…
Vere. Li pravis. El tiu loko pli multe ili vidis. La montetoj ĉirkaŭis iun ebenon kaj belega estis la densa, verda kreskaĵaro.
— Rigardu… !  — montris subite Dua post ioma observado — Granda kvanto da akvo !
— Ni aliru ĝin !
La akvospegulo estis vere giganta. Ili aliris ĝin, kaj jam pli proksime, ili eĉ ne vidis la kontraŭan bordon.
— Tuta maro — diris Dua haltinte — Kaj rigardu, tiu ĉi bordo estas artefarita. Iuj ĝin konstruis, certe.
Antaŭ la spacveturistoj videblis plata, perfekte polurita ŝtonbordo, paralele kun la akvo. Ĝi etendiĝis ĝis la horizonto. Unua kliniĝis ĝisgrunden, tuŝadis ĝin, poste almetis iujn instrumentojn.
— Oni konstruis ĝin el materialo miksita. Ŝtono, sablo kaj akvo… La ŝtonon ili certe tre muelis…
Mirantaj ili iris pluen ; jam ne dubis ili ambaŭ, ke sur tiu ĉi planedo vivas aŭ vivis inteligentaj estaĵoj. Sur la plata ŝtonbordo estis multe pli komforte, ol inter la densaj kreskaĵoj. Dua tamen sentis timon neklarigeblan, forte li tenis sian armilon.
Aliris ili la akvon.
La nivelo de la akvokvanto estis multe pli suba ol la nivelo de la ŝtonbordo. La ega akvo majeste, verde spegulis la nubojn. La malforta vento surface naskis nur etajn ondojn.
— Ni ekiru en tiu direkto, paralele kun la akvo — proponis Unua — ie certe ni trovos konstruaĵon, urbon aŭ similan… En la proksimo de la vojo certe aŭ verŝajne vivas civilizitaj estaĵoj.
Do, ili iris. La plata ŝtonbordo ĉiam pli plaĉis kaj ekscitis ilin.
— Ĝi estas rekta, tutrekta — murmuris Dua — La konstruo bezonis egan fakkonon kaj kiom da energio… ! Sed kial ili konstruis ĝin, kiucele ?
— Eble ĝi estas vojo — respondis Unua — Kaj tio signifas, ke ili posedas ankaŭ veturilojn.
— Ĉu ni reiru al nia ŝipo kaj traflugu tiun ĉi maron ? — malpaciencis Dua.
Sed Unua jam ne respondis al li. Ektremis la grundo sub iliaj piedoj. Aŭdiĝis bruo proksimiĝanta. Unue ili kredis, ke la eventuala danĝero alvenas flanke de la maro, sed ne, la bruo venis sur la bordo…
Ĝi proksimiĝis kun nekredebla rapido ; la aeron plenigis terura bruego. La grundo senĉese tremis.
— Al la arbaro… ! — kriis Unua kaj li kuris. Dua sekvis lin. La horora io de sekundo al sekundo estis pli proksima. La du spacveturistoj alkuregis la arbaron kaj ĵetis sin en la densan kreskaĵaron. La strangformaj, altaj, plataj arboj kaŝis ilin…
Sed vane. Tiu monstra io — estis ĝi ia maŝino, Unua kaj Dua klare aŭdis la klakadon de metalpartoj kaj grincon de radoj — estis nekredeble giganta kaj rapida. Unu el ĝiaj partoj veturis sur la vojego ŝtona, sed la alia, pli granda kaj larĝa parto en la arbaro. Dua ne plu eltenis la nervostreĉon. Li fulmrapide levis sian armilon kaj pafis al la proksimiĝanta maŝino. Kvankam li trafis, la maŝinego ne haltis. Tiam ankaŭ Unua pafis kaj pafis… Vane.
Io ekbrilis en la aero, de alte subiĝis akra metallameno, poste ankoraŭ unu kaj ankoraŭ unu… La kreskaĵoj de la arbaro falis flanken, mortaj. La bruego plenigis la atmosferon.
Unua vidis nur tion, ke la korpon de Dua kaptas iu akra lameno… La timego paralizis lin, vidanta, kiel ĝi distranĉas lian kunulon. Ŝatus li kriegi, sed… apenaŭ li sentis sekundeton poste jam la doloregon en sia propra korpo.

La virino kuŝanta en la ripozlito demandis :
— Karega, ĉu vi tondis la herbaron ankaŭ ĉirkaŭ la baseno ?
— Kompreneble, karega — respondis la viro.

István Nemere

Teksto de la monato (Novembron 2020-an)

Ĉiuj artikoloj en Esperanto

Unuigita fronto kontraŭ la ŝuldo

La 29-an de Julio 1987-a en Adis-Abebo, Thomas Sankara partoprenis en la dudek-kvina Estrar-konferenco de la ŝtataj membroj de la Organizaĵo por Afrika Unueco (OAU aŭ OUA laŭ la franca nomo, anstataŭigita per la Afrika Unio la 8‑an de Junio 2002‑a). Tie li eldiris la jenan diskurson, poste transskribitan el registraĵo. La kunsido-prezidanto estis Kenneth Kaunda el Zambio. Tiu ĉi teksto estis elprenita el la numero de Februaro 1989-a de “Coumbite”, trimestra revuo publikigita en Parizo.

Sinjoro Prezidanto,
Sinjoroj Estroj de la delegacioj,

Mi dezirus, ke ĝuste en tiu momento ni estu kapablaj paroli pri tiu ĉi alia temo, kiu ĉagrene absorbas nin : la temo pri la monŝuldo, la temo pri la ekonomia situacio de Afriko. Ĝi estas tiom grava kondiĉo, kiom la paco cele al nia postvivo. Kaj tial mi opiniis, ke necesos altrudi al vi kelkajn minutojn, por ke ni priparolu ĉion ĉi.
Burkino unue dezirus esprimi sian timon. La kunvenoj de la OAU sinsekvas, similas, sed ni timas, ke la intereso por tio, kion ni faras, malgrandiĝos.

Sinjoro Prezidanto,
Kiom da regnestroj ĉeestas, kvankam ili estis regule vokitaj al Afriko por diskuti pri Afriko  ?

Sinjoro Prezidanto,
Kiom da regnestroj estas pretaj aviadile flugi al Parizo, al Londono, al Vaŝingtono, kiam tien for oni alvokas ilin por kunsido, sed ne povas veni tien ĉi por kunsidi en Adis Abebo en Afriko  ? Tio ĉi tre gravas. (aplaŭdoj). Mi rekonas, ke iuj havas validajn kialojn por ne veni. Tial, mi dezirus proponi, Sinjoro Prezidanto, ke ni starigu baremon de sankcioj celantaj la regnestrojn kiuj ne ĉeestas. Ni agu tiamaniere, ke dank’ al poentaro de bona konduto, la regulaj venantoj kiel ni ekzemple (ridoj) estu subtenataj pro iuj el siaj streboj. Jen ekzemploj  : la projektoj, kiujn ni submetas al la Afrika Banko por Disvolviĝo (BAD laŭ la franca akronimo por “Banque Africaine de Développement”), nepre estu almetitaj de iu koeficiento de “afrikaneco”. (aplaŭdoj) La malpli afrikanaj tiel estos admonitaj, kaj sekve ĉiuj venos por kunsidi.

Mi dezirus diri al vi, Sinjoro Prezidanto, ke la temo de la ŝuldo estas por ni temo, kiun ni ne povos prisilenti. Vi mem multe scias pri tio en via lando, kie vi nepre alprenis decidojn kuraĝajn eĉ aŭdacajn. Decidojn ne rilatantajn al via aĝo laŭ viaj blankaj haroj. (ridoj) La Ekscelenca Prezidanto Habib Bourgiba, kiu ne povis veni, sed kiu transsendis al ni signifoplenan mesaĝon, donis tiun alian ekzemplon al Afriko, kiam en Tunizio pro ekonomiaj, socialaj kaj politikaj kialoj, ankaŭ li nepre devis preni kuraĝajn decidojn.

Sed Sinjoro Prezidanto, ĉu ni plu lasos la regnestrojn, ke ili unuope serĉas solvojn al la problemo pri la ŝuldo kun la risko krei sociajn konfliktojn, kiuj povus endanĝerigi ilian propran stabilecon eĉ la konstruadon de la Afrika unueco  ? Ĉar da tiaj ekzemploj, pri kiuj mi parolis, ekzistas multaj aliaj, estus preferinde, ke la estrar-konferenco provizos nin ĉiujn per trankviligaj respondoj koncerne la temon de la ŝuldo.

Ni opinias, ke la ŝuldo estas analizebla per sia deveno. La deirpunkto de tiu ĉi ŝuldo koincidas kun la originoj de la koloniismo. Pruntis al ni monon, ja tiuj, kiuj koloniis nin. Ankaŭ ili mem administris niajn Ŝtatojn kaj ekonomiojn. La koloniintoj faris Afrikon ŝuldanta al la pruntedonintoj, kiuj estas ankaŭ iliaj fratoj kaj kuzoj. Ni ne sentas nin koncernataj de tiu ĉi ŝuldo. Ni konsekvence ne estas devigataj repagi ĝin.

La monŝuldo ankaŭ estas la nov-koloniismo aŭ la koloniismo ŝanĝiĝinta en “teknikajn bon-intencojn”. Fakte, ni devus diri… “en teknikajn mon-atencojn”. Kaj ili mem proponis al ni financado-fontojn kaj pruntedonantojn. Tiu ĉi vorto, kiun ni ĉiutage uzas, signifas ke la donanto generas la dronanton. Tiuj ĉi krimaj pruntedonantoj estis al ni rekomanditaj. Oni prezentis al ni dosierojn kaj allogajn kapital-muntaĵojn. Ni fariĝis ŝuldantoj dum daŭro je kvindek aŭ sesdek jaroj kaj eĉ pli. Tio signifas, ke oni instigas nin kompromiti niajn popolojn dum kvindek jaroj kaj pli.

Sub sia nuna formo, la monŝuldo elvokas lerte organizitan rekonkeron de Afriko, por ke ĝia kresko kaj disvolviĝo alkonformiĝu al gradoj kaj normoj tute fremdaj laŭ ni. Agante tiamaniere, ke ĉiu el ni fariĝos financa sklavo, t.e. sklavo de tiuj, kiuj havis la oportunaĵon, la ruzon, la perfidon investi en fondusoj ĉe ni kun nia devigo repagi. Oni diras al ni, ke ni repagu la monŝuldon. Tio ne estas afero pri moralo. Tio ne rilatas al tiu ĉi laŭdira digno repagi aŭ ne repagi.

Sinjoro Prezidanto,
Ni aŭskultis la Norvegan ĉefministrinon, kiam ŝi tie ĉi mem parolis. Ŝi diris, kiel Eŭropanino, ke ne ĉiu monŝuldo povos esti repagita. Mi nur dezirus kompletigi ŝiajn parolojn dirante, ke la monŝuldo ne estu repagita. La monŝuldo ne estu repagita, unue ĉar, se ni ne repagos ĝin, niaj pruntedonintoj ne mortos. Tute evidente  ! Male, se ni repagos ĝin, ja mortos ni. Same evidente  ! Kiuj instigis nin al nia ŝuldo, tiuj ludis kvazaŭ en monvetejo. Kiomlonge ili gajnis, tiomlonge ne okazis debato. Ĉar ili nun malgajnas, ili postulas de ni la repagon. Kaj ni parolas pri krizo. Ne, Sinjoro Prezidanto, ili perludis monon, ili malgajnis, tio estas la regulo de la ludo. Kaj la vivo plu daŭras (aplaŭdoj).

Ni ne povas repagi la ŝuldon, ĉar ni havas nenion por pagi. Ni ne povas repagi la ŝuldon, ĉar ni ne responsas pri la ŝuldo. Ni ne povas repagi la ŝuldon, ĉar male la aliaj ŝuldas al ni tion, kion la plej grandvaloraj riĉaĵoj neniam povos repagi al ni, t.e. la sangoŝuldon. Ja nia sango estis verŝita.

Oni parolas pri la Plano Marŝal, kiu rekonstruis la Eŭropan ekonomion. Sed oni ne parolas pri la Afrika Plano, kiu ebligis al Eŭropo alfronti la hitlerajn hordojn, kiam iliaj ekonomioj estis minacataj, kiam iliaj stabilecoj estis minacataj. Kiu savis Eŭropon  ? Nu, Afriko  ! Oni malmulte parolas pri tio. Oni tiom malmulte parolas pri tio, ke ni ja ne povas esti komplicoj de tiu ĉi sendanka silento. Se la aliaj ne povas laŭdi nin, almenaŭ ni havas la devon diri, ke niaj patroj estis kuraĝaj kaj, ke niaj tiamaj batalantoj savis Eŭropon kaj fine ebligis, ke la mondo forpelos la naziismon.

La ŝuldo estas ankaŭ la rezulto de la kontraŭstaroj. Kiam hodiaŭ iu parolas al ni pri ekonomia krizo, tiu forgesas diri, ke la krizo ne spontanee aperis. Deeterne la krizo ekzistas kaj ĝi pli kaj pli akriĝos ĉiufoje, kiam la amasoj konscios pri siaj rajtoj fronte al la ekspluatistoj.

Okazas krizo, ĉar la amasoj rifuzas, ke la riĉaĵoj koncentriĝu en la manoj de kelketaj fiuloj. Okazas krizo, ĉar kelkaj fiuloj deponas en alilandaj bankoj gigantajn sumojn, kiuj estus sufiĉaj por la disvolviĝo de Afriko. Okazas krizo, ĉar fronte al tiuj ĉi apartaj riĉaĵoj, kies posedantoj estas konataj, la popolamasoj rifuzas vivi en la getoj kaj kvartalaĉoj. Okazas krizo, ĉar la popoloj ĉie rifuzas loĝi en Soŭeto vidalvide de Johanesburgo. Do estas lukto kaj la akriĝado de tia lukto instigas la estrojn de la financa povo al la maltrankvilo.

Nun oni postulas de ni, ke ni estu kunagantoj pri la serĉado de harmonio. Harmonio favore al la estroj de la financa povo. Harmonio malfavore al niaj popoloj. Ne  ! Ni ne povas esti kunagantoj. Ne  ! Ni ne povas kunlabori kun tiuj, kiuj elsuĉas la sangon de niaj popoloj kaj vivas per la ŝvitado de niaj popoloj. Ni ne povas kunlabori kun ili en iliaj murdaj entreprenoj.

Sinjoro Prezidanto,

Ni aŭdas pri kluboj – Klubo de Romo, Klubo de Parizo, Klubo de Ĉie ajn. Ni aŭdas pri la Grupo de la Kvin, de la Sep, pri la Grupo de la Dek, eble pri la Grupo de la Cent. Kaj mi ne scias pri kio  ! Se ĉio ĉi estus logika, ni nepre fondus niajn klubon kaj grupon. Ni faru tiel, ke de nun Adis-Abebo fariĝos la sidejo, la centro, el kiu deiros la nova impeto de la Klubo de Adis-Abebo. Nia devo estas krei unuigitan fronton de Adis-Abebo kontraŭ la ŝuldo. Nur tiel ni povos diri, ke, rifuzante repagi, ni venas ne spite, sed male ni venas helpeme por vere paroli pri tiu realaĵo.

Aliflanke la Eŭropaj popolaj amasoj ne kontraŭas la Afrikajn popolojn. Kiuj deziras ekspluati Afrikon, tiuj ekspluatas ankaŭ Eŭropon. Ni havas la saman malamikon. Konsekvence, nia klubo el Adis-Abebo devos diri ankaŭ al ĉiuj, ke la ŝuldo ne povos esti repagita. Kiam ni diras, ke la ŝuldo ne povos esti repagita, tio ne signifas, ke ni kontraŭas la moralon, la dignon, la respekton de niaj promesoj. Ni opinias, ke ni ne havas similan moralon ol la aliaj. Inter la riĉulo kaj la malriĉulo ne ekzistas simila moralo. Biblio kaj Korano estas nekapablaj simile servi la ekspluatantojn kaj la ekspluatatojn. Se estus tiel, oni nepre eldonus du variantojn de Biblio kaj ankaŭ de Korano. (aplaŭdoj)

La moralon de niaj ekspluatantoj ni ne povas akcepti. Ni ne povas akcepti, ke ili admonas nin al digno. Ni ne povas akcepti, ke la pagantoj estas fidindaj, dum la nepagantoj estus nefidindaj. Ni devas male diri, ke tiuj plej ŝtelemaj estas ankaŭ tiuj plej riĉaj, kaj ke tiu ĉi fakto estas nun plenrajte akceptita. Ŝtelante, malriĉulo faras nur kulpetan ŝteleton. La fiskon, la doganojn la riĉuloj ŝtelas kaj ili mem ekspluatas la popolon.

Sinjoro Prezidanto,

Mia propono neniel celas provokon aŭ spektaklon. Mi dezirus diri tion, kion ĉiu inter ni opinias kaj deziras. Kiu ne deziras ĉi tie, ke la ŝuldo tute kaj plene forviŝiĝu ? Kiu ne deziras tion, tiu povas eliri, forflugi kaj tuj eniri en la tutmondan bankon por pagi. (aplaŭdoj) Mi ne deziras, ke oni rigardu la proponon de Burkino kvazaŭ fontinta el nematuraj kaj nespertaj junuloj. Mi ankaŭ ne deziras, ke oni opiniu, ke nur la revoluciuloj tiel parolu. Mi deziras, ke oni konsentu, ke nia propono estas simple objektiva kaj evidenta.
Inter tiuj, kiuj diris ke oni ne repagu la ŝuldon, mi povas citi same revoluciulojn, kiel ne-revoluciulojn, same junulojn, kiel maljunulojn. Mi ekzemple citos Fidel Castro-n. Li jam diris ke li ne pagos. Li ne estas samaĝa kiel mi, eĉ se li estas revolucia. Ankaŭ François Mitterand diris, ke la afrikaj landoj ne povas pagi, ke la malriĉaj landoj ne povas pagi. Mi citos Sinjorinon la ĉefministron de Norvegio. Mi ne scias ŝian aĝon kaj mi riproĉus min, se mi pridemandus ŝin pri tio. (ridoj kaj aplaŭdoj)
Mi dezirus ankaŭ citi la prezidanton Félix Houphouët-Boigny. Li ne estas samaĝa kiel mi. Tamen li oficiale kaj publike sciigis, ke almenaŭ koncerne lian landon la ŝuldo ne povos esti repagita. Ebur-Bordo estas tamen rangita en la plej bonhavaj landoj de Afriko, almenaŭ el la franclingvaj landoj. Tial, la fakto, ke ĝia kontribuo estas pli alta ĉi tie, estas krome normala. (aplaŭdoj)

Sinjoro Prezidanto,

Tiel parolante, mi estas neniel provokema. Mi dezirus, ke vi tre saĝe proponu al ni solvojn. Mi dezirus, ke nia konferenco adoptu tiun nepran devon, kiu klare diros, ke ni ne povos pagi la ŝuldon. Per interkonsento nek atakema nek agresema, almenaŭ por eviti, ke oni tuj murdos nin unu post la alia. Se Burkino sole rifuzos pagi la ŝuldon, mi ne ĉeestos okaze de la venonta konferenco¹. Male, per ĉies subtenado, kiun mi multe bezonas, (aplaŭdoj) per ĉies subtenado, ni ne nepre estos devigataj pagi la ŝuldon. Kaj se ni ne repagos la ŝuldon, ni povos dediĉi niajn malabundajn vivrimedojn al nia propra disvolviĝo.
Kaj mi dezirus fini trankviligante la landojn, kiuj suspektas nin malhonestaj  : se ni ne repagos la ŝuldon, ĉio ŝparita ne utilos por paradaj elspezoj. Al ĉiuj ĉi ni ne plu aspiras. Ĉio ŝparita utilos por la disvolviĝo de niaj landoj. Aparte ni evitos ŝuldon pro aĉeto de armilaro, ĉar Afrika lando aĉetinta armilojn, certe uzos ilin kontraŭ alia Afrika lando. Kiu Afrika lando tie ĉi povas sin armi por sin protekti kontraŭ la atombombo  ? Neniu lando kapablas fari tion. De la plej armita al la malplej armita. Sed ĉiufoje kiam Afrika lando aĉetas armilon, tiu ĉi utilas kontraŭ Afrikano, ne kontraŭ Eŭropano, ne kontraŭ Azia lando. Konsekvence, kiam ni komencos trovi solvojn pri la problemo de la ŝuldo, ni devos ankaŭ trovi solvojn pri la problemo de la armado.
Mi estas militisto kaj mi portas armilon. Male, Sinjoro Prezidanto, mi dezirus, ke ni senarmiĝu. La ununura armilo, kiun mi posedas, estas tiu, kiun mi portas, dum aliaj kaŝas la armilojn, kiujn ili posedas. (ridoj kaj aplaŭdoj) Tial, karaj fratoj, per ĉies subteno, ni povos pacigi nian hejmon.
Por plifortigi Afrikon, ni povos ankaŭ uzi ĝiajn vastajn rimedojn, ĉar nia grundo kaj subgrundo enhavas multajn valoraĵojn. Ni posedas sufiĉajn riĉaĵojn kaj krome grandegan merkaton tra la tuta Afriko, de la nordo al la sudo, de la oriento al la okcidento. Ni havas sufiĉe da intelektaj kapabloj por krei aŭ preni la ĉieajn teknologion kaj sciencon, kiujn ni povos trovi.

Sinjoro Prezidanto,
Ni agu tiamaniere por firmigi tiun fronton de Adis-Abebo kontraŭ la ŝuldo. Ni agu tiamaniere, por ke ni decidu limigon de la konkuro al la armado inter malfortaj kaj malriĉaj landoj pere de la fronto de Adis-Abebo. La klaboj kaj tranĉilegoj, kiujn ni aĉetas, estas neutilaj. Ni devas agi tiamaniere, ankaŭ por ke la Afrika merkato estu por la Afrikanoj, produktante, transformante kaj konsumante en Afriko. Ni produktu tion, kion ni bezonas kaj ni konsumu tion, kion ni produktas, anstataŭ importi tion ĉi.
Ĉi tien venis Burkino por prezenti al vi la kotonaĵojn produktitajn en Burkino, teksitajn en Burkino, kudritajn en Burkino por vesti la Burkinanojn. Mia delegacio kaj mi mem estas vestitaj de niaj teksistoj kaj kamparanoj. Mi ne organizas modo-paradon, sed mi dezirus simple diri, ke ni devas afrike vivi. Tio estas la ununura maniero por libere kaj digne vivi.

Mi dankas vin, Sinjoro Prezidanto.

La patrio aŭ la morto, ni venkos  ! (daŭraj aplaŭdoj)

Thomas Sankara (1949-1987)

Tradukis Philippe Lachaux

Fonto  : “Oser inventer l’avenir”  : la parole de Sankara / “Aŭdaci la inventon de la estonteco”  : la parolo de Sankara, prezentita de David Gakunzi, Pathfinder- kaj l’Harmattan-eldonoj, jaron 1999-an.

Notoj :

  1. Thomas Sankara estis murdita malpli ol tri monatojn poste.

Teksto de la monato (Oktobron 2020-an)

Ĉiuj artikoloj en Esperanto

Sinmortigo de la intelekto

”Mi ĉagreniĝis pensante kiel mallonga estis la revo pri la homa intelekto. Ĝi mortigis sin. Ĝi dediĉis sin al la atingo de komforto kaj facilo. Ĝi estis balancita socio, kun sekuro kaj daŭro kiel signalvortoj, kaj ĝi atingis siajn esperojn — por finfine alveni al tiu ĉi stato. Devas esti, ke iam la vivo kaj posedaĵoj atingis preskaŭan sekuron. La riĉulo estis certa pri siaj monhavo kaj komforto, la laboristo certa pri siaj vivo kaj laboro. Sendube, en tiu perfekta mondo estis nenia senlaborula problemo, nenia nesolvita socia demando. Kaj granda kvieto sekvis.
”Estas natura leĝo, kiun ni ne rimarkas, ke intelekta varieco estas la kompenso por ŝanĝiĝo, danĝero, kaj ̧ĝeno. Besto en perfekta harmonio kun sia ĉirkaŭaĵo estas perfekta mekanismo. La naturo neniam postulas inteligenton ĝis kutimo kaj instinkto estas ne plu utilaj. Ne ekzistas inteligento, kie ne estas ŝanĝiĝo, aŭ la bezono ŝanĝiĝi. Posedas inteligenton nur tiuj bestoj, kiuj devas renkonti grandegan varion de bezonoj kaj danĝeroj.

[…]

”Ŝajnis al mi, ke mi vidas la malprogreson de la homaro. La ruĝeta sunsubiro pensigis min pri la krepusko de la homaro. Por la unua fojo mi komencis konstati strangan rezulton de la sociaj klopodoj, pri kiuj ni nuntempe okupas nin. Tamen, ĝi ja estas sufiĉe logika sekvo. Forto rezultas el bezono ; sekuro kreas malfortiĝon. La plibonigado de la vivkondiĉoj — la vera civilizacia procedo, kiu pli kaj pli sekurigas la vivon — persiste daŭris ĝis la klimakso. Triumfo sekvis triumfon de la unuigita homaro super la naturon. Aferoj kiuj nun estas nuraj revoj, fariĝis projektoj planitaj kaj poste efektivigitaj. Kaj la rikolto estis tio, kion mi vidis !
”Efektive la nuntempaj higieno kaj agrikulturo ankoraŭ estas je la komenca stadio. La scienco de nia epoko estas atakinta nur malgrandan parton de la kampo de homaj malsanoj, sed, malgraŭe, ĝi etendas sian agadon tre firme kaj persiste. Niaj agrikulturo kaj ĝardenkulturo detruas foje unu herbaĉon kaj kreskigas eble dudekon da sanaj plantaĵoj, lasante la plej multajn mem interbatali por trovi la bilancon. Ni plibonigas niajn preferatajn kreskaĵojn kaj bestojn — kaj kiom malmultaj tiuj ja estas — iom post iom per elelekta bredado ; jen nova kaj pli bona persiko, jen sengrajna vinbero, jen pli granda kaj pli dolĉa floro, jen pli taŭga brutospeco. Ni plibonigas ilin grade, ĉar niaj idealoj estas malklaraj kaj provemaj, kaj nia scio estas tre limigita ; ĉar la naturo ankaŭ estas timema kaj malrapida en niaj mallertaj manoj. Iam ĉio ĉi estos pli bone organizata, kaj ankoraŭ pli bone. Tiel marŝas la progreso, malgraŭ la okazaj malhelpoj. La tuta mondo estos inteligenta, klera kaj kunlaborema ; aferoj moviĝos ĉiam pli rapide al la supervenko de la naturo. Fine ni saĝe kaj zorge alĝustigos la bilancon de la besta kaj vegeta regnoj al niaj propraj bezonoj.
”Tiu ĉi alĝustigo, — mi diras al vi, ŝajne estis farita, kaj farita bone ; farita efektive por eterna tempo, dum la tempospaco, kiun mia maŝino transsaltis. La aero estis sen kuloj, la tero sen herbaĉoj aŭ fungoj ; ĉie estis fruktoj kaj dolĉaj kaj ravaj floroj ; brilaj papilioj flugis tien kaj reen. La idealo de evitaj medikamentoj estis atingita. Malsanoj tute malaperis. Mi ne vidis eĉ unu signon de ia infekta malsano dum mia restado tie. Kaj mi devos poste diri al vi, ke eĉ la procedoj de putriĝo kaj kadukiĝo estis tre influitaj de tiuj ĉi ŝanĝiĝoj.
”Oni faris ankaŭ sociajn triumfojn. Mi vidis la homojn loĝantaj en bonegaj ŝirmejoj, mi vidis ilin bele vestitaj, kaj, almenaŭ ĝis tiam, mi ne vidis ilin okupi sin pri ia laboro. Estis neniaj signoj de luktado, nek socia, nek ekonomia luktado. La vendejo, la reklamo, trafiko, tiu komerco, kiu konsistigas la korpon de nia mondo, ĉiuj estis malaperintaj. Estis nature, je tiu ora vespero, ke mi ekprenu la ideon de socia paradizo. La problemo de kreskanta loĝantaro solviĝis, mi supozis, kaj la loĝantaro ĉesis plimultiĝi.
”Sed kun tia ŝanĝiĝo ĉiam venas adaptoj al la ŝanĝiĝo. Kio, se la biologia scienco ne estas amaso da eraroj, estas la kaŭzo de homaj inteligenteco kaj vigleco ? Malfacilaĵoj kaj libereco : kondiĉoj sub kiuj la agemaj, fortaj, kaj subtilaj eltenas kaj la pli malfortaj suferas ; kondiĉoj kiuj premiigas la lojalan interligon de kapablaj homoj, memdetenemon, paciencon kaj decidemon. Kaj la institucio de la familio, kaj la emocioj kiujn tio naskas, la furioza ĵaluzo, la sentemo por la idoj, gepatra sindonemo, ĉiuj trovis pravigon kaj subtenon en la danĝeroj, kiuj ĉiam minacis la idojn. Nun, kie estas tiuj minacaj danĝeroj ? Vidiĝas sentimento, kaj ĝi kreskos, kontraŭ edzeca ĵaluzo, kontraŭ furioza patrineco, kontraŭ ĉiaj pasioj ; nenecesaj aferoj nun, kaj aferoj kiuj embarasas nin, sovaĝaj postrestaĵoj, malakordoj en rafinita kaj agrabla vivo.
”Mi pripensis la fizikan malforton de la homoj, ilian mankon de inteligento, kaj tiujn grandajn multnombrajn ruinojn, kaj tio plifortigis mian kredon pri perfekta venko super la naturon. Ĉar post la batalo venas trankvilo. La homaro antaŭe estis forta, vigla kaj inteligenta, kaj estis uzinta ĉiom de sia energio por ŝanĝi siajn vivkondiĉojn. Kaj nun venis la kontraŭago de la ŝanĝitaj kondiĉoj.
”En la novaj kondiĉoj de perfektaj komforto kaj sekuro, tia senripoza energio, kia ĉe ni estas forto, fariĝus malforto. Eĉ en nia epoko, kelkaj tendencoj kaj deziroj, antaŭe necesaj por ekzistado, estas konstanta kaŭzo de malsukceso. Fizika kuraĝo kaj batalamo, ekzemple, ne multe helpas — povas eĉ malhelpi — al civilizita viro. Kaj en kondiĉoj de fizikaj egalo kaj sekuro, intelekta kaj fizika potenco estus senutila. Dum multegaj jaroj, mi supozis, estis nenia danĝero de milito aŭ persona perforto, nenia danĝero de sovaĝbestoj, nenia velkiga malsano, kiu necesigus korpan fortikon, nenia bezono labori. Por tia vivo, tiuj, kiujn ni nomus la malfortaj estas tiel bone ekipitaj, kiel la fortaj, ili estas efektive ne plu malfortaj. Ja pli bone ekipitaj ili estas, ĉar la fortaj ĉagreniĝus pro sia neuzebla energio. Sendube la rava beleco de la konstruaĵoj, kiujn mi vidis, reprezentis la lastajn ondojn de la nun sencela energio de la homaro, antaŭ ol ĝi perfekte harmoniis kun la kondiĉoj sub kiuj ĝi vivas — la fanfaron de tia triumfo, kia komencis la lastan grandan pacon. Tio ĉi ĉiam estas la sorto de energio en sekuro ; ĝi turnas sin al arto kaj erotikeco ; kaj tiam venas ekvelko kaj kadukiĝo.
”Eĉ tiu arta instigo finfine formortus — efektive ĝi preskaŭ malaperis je la tempo, kiun mi vidis. Ornami sin per floroj, danci, kanti en la sunlumo ; tiom restis de la arta spirito, kaj nur tiom. Eĉ tio fine forvelkus ̧is kontenta malvigleco. Nin sagacigas la akrigilo de doloro kaj neceso, kaj jen tiu malŝatata akrigilo estis fine rompita !
”Starante tie en la kreskanta mallumo, mi opiniis, ke per tiu ĉi simpla klarigo mi solvis la problemon de la tuta mondo — solvis la tutan sekreton de tiuj ravaj hometoj. Eble tro sukcesis la rimedoj, kiujn ili elpensis kontraŭ la plimultiĝo de la loĝantaro, kaj la nombro ne staris senŝanĝa, sed eĉ malpliiĝis. Tio klarigus la forlasitajn ruinojn. Tre simpla estis mia teorio, kaj sufiĉe verŝajna — kiaj estas la plej multaj malĝustaj teorioj !

H. G. Wells : La tempo-maŝino. Trad. E. W. Amos.

Teksto de la monato (Septembron 2020-an)

Ĉiuj artikoloj en Esperanto

La loĝantoj de la luno

Kion intertempe, gastante sur Luno, mi rimarkis da novaĵoj kaj miraĵoj, tion mi volas rakonti. Unue do, ke ili ne naskiĝas el virinoj, sed el viroj : ili nuptas al viroj kaj eĉ la vorton ‘virino’ ili ne konas. Ĝis la aĝo de dudek kvin jaroj ĉiu el ili rolas ine en la nupto, depost tiam vire : ili gravedas ne en la ventro, sed en la suro ; ĉar se koncipiĝas embrio, la suro fariĝas pli dika, kaj post certa tempo ili operacias ĝin kaj tiel naskas la idon senviva ; tiam, metante ĝin buŝaperta en la venton, ili vivigas ĝin. Al mi ŝajnas, ke la termino ‘kruroventro’ por suro envenis en la Grekan lingvon de tio ĉi, ĉar ĉe ili la kruro havas la funkcion de l’ ventro. Sed mi rakontos al vi ion ankoraŭ pli mirindan. Estas ja ĉe ili speco de homoj, kiujn ili nomas la Arbuloj – tiuj naskiĝas jenmaniere : ili detranĉas la dekstran kojonon de viro kaj plantas ĝin en la grundon, kaj kreskas el ĝi arbo tre granda, karna, kvazaŭ penisego. Ĝi havas branĉojn kaj foliojn kaj ĝiaj fruktoj estas glanoj de tuta ulno. Kiam tiuj maturiĝas, oni rikoltas ilin kaj elŝeligas la virojn. Seksilojn ili havas artefaritaj : kelkfoje el eburo, sed la malriĉaj el ligno, kaj pere de tiuj ili sekskuniĝas kaj amoras kun siaj edzoj. Kiam oldiĝas la viro, li ne mortas, sed dissolviĝas kvazaŭ fumo kaj aeriĝas. Manĝas ĉiuj la samon : ili bruligas fajron, rostas ranojn sur la karboj (ĉar estas ĉe ili amasoj da ranoj, kiuj flugas tra la aero) kaj dum tiuj rostiĝas, ili eksidas kvazaŭ ĉirkaŭ tablon kajekkaptante la forleviĝantan fumon, jen ili frandegas. Tio do estas ilia nutraĵo ; ilia trinkaĵo estas aero, elpremita en kalikon – el ĝi eliĝas likvaĵo kiel roso. Ili neniel pisas nek fekas ; ja eĉ niajn aperturojn ili ne havas tiuloke. Tial la knaboj ne povas proponi sekskuniĝon en la pugo, sed en la poplita kavo, super la suro : tie ili havas aperturon.

Bela konsideriĝas ĉe ili la viro, se li estas kalva kaj senhara, longharulojn ili abomenas. Sur la Kometoj male oni opinias belaj la longharulojn ;6 gastis ja tie kelkaj, kiuj pri tio bone informis nin. Barbon ili kreskigas ĝis iomete super la genuo. Ungojn ili ne havas sur la piedfingroj, sed ili ĉiuj estas unuhufaj. Super la pugo kreskas al ĉiu el ili brasikfolio, longa kiel ŝipovelo, ĉiamverda kaj ne rompebla, eĉ ne se la homo falas surdorsen. El iliaj nazoj likas tre forta-gusta speco de mielo, kaj kiam ili forte penadas aŭ gimnastikas, tutkorpe ili ŝvitas lakton, tiel ke fakte oni povas produkti el ĝi fromaĝon, se iom el la mielo oni enverŝas en ĝin. Oleon ili faras el cepoj, tre travideblan kaj bonodoran kiel mirho. Multege da akvo-vitoj ili havas ; la beroj de ties grapoloj estas kiel hajleroj kaj, miaopinie, se ekfalanta vento skuas tiujn vitojn, tiam ĉe ni falas la hajlo, dum ŝiriĝas tiuj grapoloj. Sian ventron ili uzas kiel poŝon, kaj ĉion kion ili bezonas, ili enmetas en ĝin. Ja eblas aperti kaj fermi ĝin. Ŝajne tute ne estas intestoj interne aŭ io alia, krom ke ĉio tiea estas haroza kaj vila, tiel ke, se fridas, la idetoj ofte tie serĉas rifuĝon.

La vestaĵoj de la riĉaj konsistas el knedebla vitro, tiuj de la povruloj el teksita bronzo, ĉar tiu regiono riĉas je bronzo, kaj ili prilaboras la bronzon, malsekigante ĝin kiel lanon. Koncerne la okulojn, kiujn ili havas, mi hezitas rakonti ĝin, timante ke iu min kredos fantaziulo, ĉar estas tiel nekredeble. Tamen ankaŭ tion mi diros : ili havas elpreneblajn okulojn, kaj laŭdezire ili elprenas ilin kaj gardas por eventuala bezono ion vidi. Tiam ili remetas ilin kaj rigardas. Multaj, kiuj perdis la siajn, pruntas ilin de aliaj por rigardi. Kaj eĉ ekzistas kelkaj personoj, kiuj posedas tutan kvanton da ili – la riĉuloj. Iliaj oreloj estas platan-folioj, krom ĉe la Arbuloj : tiuj ja havas, kiel solaj, lignajn orelojn.

Ankoraŭ alian mirindaĵon ni spektis en la reĝa palaco : kuŝas grandega spegulo sur ne tre profunda lageto. Se iu descendas en tiun lageton, li aŭdas ĉion surtere ĉe ni diritan, kaj se li rigardas en la spegulon, li vidas ĉiujn urbojn kaj ĉiujn popolojn kvazaŭ li starus rekte super ili. Tiutage mi ankaŭ vidis miajn familianojn kaj tutan mian patrujon, sed ĉu ankaŭ ili povis vidi min, tion mi ne povas respondi kun certeco. Kiu ne kredas, ke tio vere tiel
estas, se foje li mem tien venos, li sciiĝos ke mi parolas la veron.

Lukiano : Veraj rakontoj. Trad. Gerrit Berveling.

Teksto de la monato (Aŭguston 2020-an)

Ĉiuj artikoloj en Esperanto

Ĉe Bernar PIVo-VarHigiena

Bernar PIVO[1] : “Unue, ŜliSes, estas plezuro renkonti vin… Aŭtoro nekonata kiu sentime, aŭdace konfesas : Tio estas romanaĉo. Libro unua en malbona lingvo. Bonvolu prezenti vin…”

ŜliSes : “Nu, jes ja, kia ajn vortopisanto ne forgesas ke PIVO-higiene sigelumita verko estas asekuro… Mi ne dubas pri estontaj enspezoj ! Esperinde…”

PIVO, duongrumble, kun akuzema vizaĝo, sagopafe : “Dankon, dankon… Mi esperas esti iom pli ol spezosekuro.. Ni enpaŝu la aferon, t.e, vian verkon : ‘Romanaĉo’. subtitole vi aldone asertas, por la nekomprenantoj : ‘romanmaĉo’ kaj tiel ĝi odoras… Ĉu filozofiaj, porspezaj, psikaj motivoj instigis vin al tia provoko ?” (Kial do mi invitis tiun ŜliSeson ?)

ŜliSes : “Bernardo. Ĉu vi ĝisiris la lastan paĝon… ? Mi ŝatus koni la nomon de mia murdonto…la transtempa iranto”.

Bernar PIVO : «Sinjoro PIVO, bonvolu. Ni ne kune kunis… ! ! ! Se paroli
sincere… Mi legetis kelkajn paĝojn ĉe glaso… Kaj ekdormis… Vere teda. Fuŝe elpensita, fuŝe verkita, tajperaroj, aĉa gramatiko, rakonto ne komprenebla… Inda ĝi je tia titolo. Ŝablonaj herooj, eluzitaj kontraŭknaloj kaj aliaj vortludoj. Jen mi legas : ‘la bora laboro’, ‘vivrobotaj viv-rab-otoj’ Mi ne vere komprenis la vian fadenon celitan… Ŝajne urtikoplena pado kiam paĝoj sin vokas el paĝoj kiuj sendas reen al paĝo. Tiu aŭtoro kiu rakontas pri aŭtoro murdita kiuj verkis pri aŭtoro murdita…Kion vi celis, ĉu vi mem taksas la celon atingita. Ĉu tiu verkanto nomita ŜliSes, ĉu Vi ? Ĉu plenumita la deziro ?»

ŜliSes : …«Eble… Bedaŭrinde, se ne finlegis la tuton, vi ne konos la murdontan kulpinton ! Kaj…ankaŭ mi..bedaŭrinde»
ŜliSes enkape remaĉis… La murdoto estas mi. Mi supozas ke vi iome komprenis tion- kaj esperinde mi sukcesos trovi ĝin, antaŭ la murdo mem, la aĉulon kiu aŭdacis sendi min en malvivon. Se ne sukcesas mi ŝatus lin pugni ĝis sango kiam mi en paradizo kaj li en malpa…

PIVO, haltige : «Dankon al vi.. Nun ni pritraktu la ĵusan kvindektrian romanon de sinjoro Jenreo..»

(…)

ŜliSes : Estis necesa plaĉo sinjor’ PIV’ tiu invito.. Nun kune por glaspleno, ĉu ? Antaŭen al la drinkad’

PIVO : For !

Mardon…

«Sed, Ej ! ŜliSes ! Mi televidis ĝin, ĉe PIVo…»

«Vi kulturemas, vi la ŝilatria ! Eh…»

«Ne moku vi. Jes, aperis televide, antaŭ kelkaj semajnoj. Eble iu tradukis.
Aŭtoro vendosukcesa…. ?»

La kravatulo jen ellasis kvazaŭ ĵete la glason el la manoj. Ruĝa. Grunto «Do ! Kion vi atendas ! Vizitu la eldoniston kaj demandu»..

«Ĉefo ! Temas pri memeldonaĵo ! Ja memeldonado iĝis laŭmoda. Mi mem… ‘PoEmaj poemoj’ la sekvanta estos ‘PoAmaj poemoj’. Da eldonisto ne estas… Kaj
eldoninto ja ne povas paroli plu… Sed ja ni la nomon konas ! Eĉ se nura kaŝnomo.»

La porkventra ĉefo povis nur klini kapon pieden cele al ajna rebato.. Nur repreni glason, suĉi iomon da nekonata malpermesita miksaĵo kaj ĵeti.. «Kaj ne
nomu min ĉefo… Mi estas Sinjoro Direktor’»

… «Sed…», tiu etulino ellasis plu… «Tio signifus ke eble estas rilato inter tiu
apero ĉe PIVO kaj la surpentritoj same pri pentrartistoj. Iu mikspotaĵo labirinta. Trovi kruc-punkton inter ambaŭ… Kaj same pri iu nenomita ŜliSes kiu je la
kruc… Kaj pri memeldono estas profesiuloj aŭ kvazaŭ kiuj…»

«Vi ! Mi jam diris : For ! Vi zorgu pri la porĉefa kafo kaj lokbalao. Ne diru…
Vi ! Tri kafojn, tuj ! Forbalau vin mem kaj ne ŝovu…»

… «la nazon en la sinjordirektoran vazon. Mi ne diru pri afero ekster la mia laborkampo…» Ene ŝi jam pensis : «Sendube, ‘sinjorDirektor’ posttagmeza kafo via gustos azenpise – aŭ eble, eĉ, homurine, se vi ŝatas pli-, mi zorgos pri tio…» … Post aldona «bonvolu, sinjoro alta direktista direktor’ ne tabakumi ene, inter la muroj… la leĝon vian vi respektu…Tio via tasko, ĉu ? Laŭleĝa iro…» ŝi elvaporiĝis.. Evidente ja, ŜliSes pensis, se kopii milfoje viditan televidaĵon nepre estu stulta estro, grumbla ulo porkventra, kaj iu sagaca kvazaŭa nekonato. Ni respektu la rakontofadenon ŝi pensis… aĉu ja la vortopakaĵo nomita romanaĉo …Kaj same aĉu iu ESTRO. Kaj, same evidente, ŝi cerbumu por, finfine, ricevi la dankon de ĉi tiu alta estro al la helpinto.. : ŝi, la sagaca etulino… kiu ĉe li, elmetis la taŭgajn supozojn…”

«Vi ! Eksteren, tuj ! !».

(…)

«Aĉa Kafo ! pislavaĵo !» kaj sinjor’ direktor’ kvazaŭ elvomis la tuton…
“Vi diris ? Mi ne komprenis…”
«Mi diris nenion !» elkoleris la granda estro… «Nur misvoja ensorbo… Mi preskaŭ ensorbis tiun lavaĵon en la pulmoj… Tiun ĉi….urinpotan plenon.».. Supozeble, li postvivos la noktovazan trinkon.

(…)

Jam duone endorma la suno. ŝilatria : «ĝis morgaŭ sinjor’». Iu aŭtomata responda «ĝis» eĥis..

Ivo Sennom-Senmon, Gaston Lapipron, Klod Var-Higien… : Romanaĉo

Notoj

[1] Bernard PIVOT prezentis prilibran televidaĵon en la okdekaj.

Elŝutu la tutan romanaĉon ĉe : https ://nantes-esperanto.fr/wp-content/uploads/romanaĉo-07.03.2020.pdf

Teksto de la monato (Julion 2020-an)

Ĉiuj artikoloj en Esperanto

BONA RESTORACIO, SED MULTEKOSTA

Ĉu vi jam aŭdis pri Afanti ? Afanti estis ano de la ujgura popolo, kiu vivis kaj vivas en Centra Azio. Oni multe rakontas pri li, ĉar li havis tre specialan, tute personan, manieron eliri el malfacilaj situacioj.
Foje, malriĉa amiko venis al li.
“Afanti, kara amiko,” li diris, “mi venis peti vian helpon. Hieraŭ mi staris apud la enirejo de restoracio por riĉuloj, sur la ĉefa strato… Ĉu vi scias, pri kiu restoracio mi parolas ? Ĝi havas neordinaran nomon : La Brila Suno aŭ La Brila Ĉielo, aŭ ion similan. Vi loĝis en la apuda domo antaŭ kelkaj jaroj, ĉu ne ?”
“Jes,” respondis Afanti, “mi konas tiun lokon. La Brila Ĉielo estas ĝia nomo.”
“Ĝuste. Mi staris tie tute trankvila. Mi faris nenion specialan. Estis muzikistoj ene, kaj mi tie staris por trankvile aŭskulti la muzikon kaj rigardi la homojn, kiuj iris kaj venis sur la strato.”
“Kio okazis ?”
“Io ne-kredebla. Jen elvenas la restoraciisto, rigardas min, kiel oni rigardus malamikan beston aŭ unu el tiuj kreskaĵoj, kiuj kaŭzas malsanojn, kaj li demandas, kion mi faras tie. Nenion, mi respondas. Jes, jes, vi faras ion, li diras, kaj por tio vi devas pagi…”
“Kion ? Li volis, ke vi pagu, ĉu ? Ke vi pagu kion ?”
“Ĝuste tion mi demandis. Kaj ĉu vi scias, kion li respondis ?”
“Kiel mi povus ?”
“Li respondis : vi staras ĉi tie por senti la bonan odoron de miaj manĝoj ; tiun odoron kaŭzas mi ; tiu odoro ne ekzistus sen mia laboro ; tiun odoron vi do devas pagi al mi.”
“Kion vi faris ?”
“Mi malkonsentis. Sed tiam li iĝis ege malkontenta. Li pli kaj pli volis, ke mi pagu. Mi plu respondadis : ne. Tiam li decidis iri al la juĝisto. Kaj nun la juĝisto volas, ke mi iru al li ! Ĉu vi bonvolos veni kun mi ? Mi timas, ke, sola, mi ne sukcesos fari, ke tiu afero finiĝu bone por mi.”
Afanti dum minuteto pripensis, nenion dirante. “Estis bona ideo veni peti mian helpon,” li fine elparolis. “Tiu afero ne estas ordinara. Ĝi tre interesas min. Venu, ni iru kune al la juĝejo.”
Ĉiuj en la urbo konis Afantin. Vidante lin iri al la juĝejo, multaj homoj decidis sekvi. Ili sciis, ke Afanti ĝenerale havas specialan manieron respondi al riĉuloj kaj grand-povuloj, kaj ili volis ne perdi bonan okazon ridi.
Kiam Afanti, lia malriĉa amiko kaj la multaj urbanoj eniris, la juĝisto estis parolanta plej amike kun la restoraciisto. Estis klare, ke tiuj du estas amikoj. Tion tuj montris la unuaj paroloj de la juĝisto :
“Mi aŭdis, ke vi malkonsentas pagi al ĉi tiu restoraciisto la prezon de la odoro, kiun vi enigis en vin ĉe lia restoracio. Tio ne estas akceptebla…”
“Minuteton, sinjoro juĝisto, bonvolu atendi minuteton,” Afanti inter-rompis. “Ĉi tiu homo estas mia frato, kaj mi pagos por li.”
Afanti havis kun si saketon plenan je mono. Nun li prenis ĝin, iris apud la restoraciiston kaj rapide movadis tien kaj reen la saketon antaŭ lia vizaĝo, tiel ke la mono bele aŭdeble sonis.
“Ĉi tiu saketo estas plena je mono. Ĉu vi aŭdas ĝin ? Bone aŭskultu. Ĉu vi aŭdas la monon ?” li demandis al la restoraciisto.
“Kompreneble mi aŭdas la monon. Mia aŭd-povo estas tre bona. Kaj eĉ se ĝi ne estus bona, je tia proksimeco, mi ne povus ne aŭdi ĝin. Certe estas multe da mono en via sako. Mi aŭdis pli ol sufiĉe. Mi bezonas, ne aŭdi la monon, sed ricevi ĝin. Donu ĝin al mi. Kion vi atendas ?”
“Mi atendas nenion. Mia frato kaptis la odoron de viaj manĝoj. Nun vi kaptis la sonon de mia mono. Vi ricevis pagon similan al tio, kion vi vendis.” Afanti turnis sin al la ĉe-estantoj . “Ĉu ne ĝuste ?”
“Tute ĝuste !” ĉiuj sam-tempe respondis.
La juĝisto ne plu povis helpi al sia amiko. La popolo videble estis kun Afanti kaj kun la malriĉulo, kontraŭ li kaj lia restoracia kunulo. Ĉiuj eliris el la juĝejo ridante. Sed ne ridis la restoraciisto. Nek la juĝisto.

Claude Piron : Vere aŭ fantazie.